Дзіцячы траўматызм.
Актуальнасць прафілактыкі траўматызму абумоўлена як медыцынскім, так і
сацыяльна-эканамічным значэннем гэтай праблемы. Траўмы, атручванні і іншыя няшчасныя выпадкі ўяўляюць адну з асноўных пагроз здароўю насельніцтва ўсіх узростаў і наносяць велізарную шкоду грамадству.
Штогод у свеце ад розных траўмаў гіне 950 тысяч дзяцей. Гэта азначае, што
кожная гадзіна гіне 100, а штодня больш 2000 дзяцей. На ненаўмысныя траўмы даводзіцца 90%. Акрамя таго, у выніку несмяротных траўмаў і іншых няшчасных выпадкаў дзясяткі мільёнаў дзяцей маюць патрэбу ў аказанні спецыялізаванай медыцынскай дапамогі і бальнічным сыходзе, а некаторыя з іх застаюцца з якой-небудзь з формаў інваліднасці, нярэдка з наступствамі на ўсё жыццё. Траўматызм – чыннік вялікіх выдаткаў рэсурсаў не толькі сістэм аховы здароўя, ноі ўсяго грамадства.
У структуры першаснага захворвання траўмы, атручванні і іншыя наступствы
ўздзеяння вонкавых чыннікаў устойліва займаюць другое месца: ад 5-6% ва ўзросце ад 0 да 18 гадоў, да 9% ва ўзросце 10-14 гадоў і да 10% і больш у падлеткаў 15-17 гадоў. На працягу апошняга дзесяцігоддзя азначыліся змены ў структуры траўматызму па выглядах (месца і акалічнасць траўмы), а таксама па механізмах узнікнення,характару і ступені пашкоджання. Удзельная вага дарожна-транспартнага траўматызму вырас з 1 да 1,5%, школьнага – з 4,5 да 6,0%, спартовага – з 4 да 6,0%.
У структуры траўмаў, атручванняў і іншых няшчасных выпадкаў у дзіцячым узросце першае месца займаюць траўмы канечнасцяў (да 70%), з іх да 30% даводзіцца на пераломы костак, траўмы галавы і шыі даводзіцца – 10-15%.
Асабліва высокія ўзроўні траўматызму адзначаюцца сярод юнакоў-падлеткаў (15-17гадоў). З усіх упершыню зарэгістраваных траўмаў, атручванняў і іншых няшчасных выпадкаў 70% былі ў юнакоў і толькі 30% у дзяўчын.
Інваліднасць як вынік наступства траўмаў і іншых няшчасных выпадкаў у
структуры першаснай дзіцячай інваліднасці ва ўзросце да 18 лёт складае 3-5%.
Смяротнасць ад траўмаў, атручванняў і іншых вонкавых чыннікаў у адрозненне ад іншых чыннікаў характарызуецца раптоўнасцю, часта настае на фоне агульнага здароўя, што вызначае асаблівасці правядзення прафілактычных мерапрыемстваў. У структуры смяротнасці траўмы займаюць вядучае месца і складаюць больш 30% ад усіх выпадкаў смерці ва ўзросце да 18 гадоў, ва ўзросце 15-19 гадоў – 76-79%, з якіх да 75% даводзіцца ина выпадкі згубы юнакоў.
У Рэспубліцы Беларусь педыятрычная служба дамаглася добрых вынікаў у вобласці аховы здароўя дзіцячага і падлеткавага насельніцтва. Шматлікія паказчыкі, такія як дзіцячая і перынатальная смяротнасць, якія характарызуюць узровень клопату грамадства пра здароўе насельніцтва, знаходзяцца на ўзроўні перадавых еўрапейскіх краін. У той жа час, гэтага нельга сказаць у стаўленні траўматызму ў нашай краіне. Пры параўнанні
паказчыкаў смяротнасці ад вонкавых чыннікаў дзяцей і падлеткаў у Беларусі з іншымі краінамі Еўрапейскага рэгіёна (дадзеныя па 46 краінам) у нашай краіне адзначаюцца больш высокія ўзроўні па шматлікіх чынніках, у т.ч.:
Смяротнасць ад атручванняў знаходзіцца на 2-м месцы ў рэгіёне – 3,0 на 100 тыс. дзяцей,у той час як у краінах з высокім узроўнем прыбыткаў (СВД) гэты паказчык складае – 0,2 на 100 тыс. дзяцей;
Згуба ў выніку падзення знаходзіцца на 3-м месцы – 1,5 на 100 тыс., у СВД – 0,3 на100 тыс. дзяцей;
У выніку пажараў (смерць ад апёкаў) – на 3 месцы (2,15 на 100 тыс., у СВД – 0,2 на 100 тысяч);
Па чынніку ўтаплення – 8 месца (4,7 на 100 тыс., у СВД – 0,6 на 100 тысяч);
У выніку ДТЗ – 11 месца (7,0 на 100 тыс., у СВД – 5,2 на 100 тысяч).
Вядучымі чыннікамі смяротных траўмаў як у еўрапейскім рэгіёне, так і ў Рэспубліцы Беларусь з'яўляюцца дарожна-транспартныя здарэнні, утапленні, атручванні,падзенні і пажары.
Дзеці з'яўляюцца ўразлівымі і неспрактыкаванымі ўдзельнікамі дарожнага руху. Асноўныя фактары рызыкі – незахаванне патрабаванняў бяспекі ў канструкцыі дарог, высокая хуткасць руху, злоўжываннем алкаголем і невыкарыстанне індывідуальных сродкаў бяспекі.
Эфектыўныя прафілактычныя меры ўключаюць выкананне патрабаванняў бяспекі пры будаўніцтве дарог, кантроль хуткасці руху транспарта і барацьбу супраць кіравання ў нецвярозым выглядзе, выкарыстанне рамянёў, шлемаў і дзіцячых крэслаў бяспекі, прылада веласіпедных дарожак і пешаходных зон, над- і падземных пераходаў.
Меры з даказанай эфектыўнасцю па папярэджанні ўтапленняў сярод дзяцей
уключаюць ліквідацыю небяспечных рэзервуараў ці іх абсталяванне ахоўнымі пакрыццямі, прылада чатырохбаковых агародж вакол плавальных басейнаў, выкарыстанне індывідуальных плавальных сродкаў і навучанне дзяцей плаванню, экстранае ўжыванне рэанімацыйных мерапрыемстваў. Для нашай рэспублікі па-ранейшаму актуальным застаецца абсталяванне месцаў купання для насельніцтва ў летні час і наяўнасць выратавальных пунктаў, недапушчальнасць купання ў неўсталяваных месцах, ныранне на плыткаводдзе. У гэтым кірунку нам трэба праводзіць вялікую прафілактычную працу.
Атручванні – трэці вядучы чыннік гвалтоўнай смерці.
Атручванні дзяцей часцей за ўсё здараецца ў хатніх умовах, і дзеці асабліва
схільныя рызыцы, калі небяспечныя рэчывы захоўваюцца ў лёгка адчыняных ёмістасцях ці ў лёгка даступных для дзяцей месцах. Найболей частым чыннікам смяротных атручванняў з'яўляюцца лекі, прадметы побытавай хіміі, пестыцыды і атрутныя расліны.Да эфектыўных мер папярэджання атручванняў ставяцца забеспячэнне бяспечных умоў навакольнага асяроддзя, напрыклад, выкарыстанне пакаванняў, якія дзецям цяжка адкрыць, бяспечнае захоўванне і абмежаванне доступу да таксічнымі рэчывамі; аптэчны адпачынак лекавых прэпаратаў у колькасцях, не якія дасягаюць смяротных доз, прафілактыка ўжывання алкаголю ў дзіцячым і падлеткавым
узросце, а таксама стварэнне цэнтраў па барацьбе з адпраўленнямі.
Падзенні – таксама з'яўляюцца даволі частым чыннікам згубы дзяцей.
Стратэгіі з даказанай эфектыўнасцю па папярэджанні падзенняў з цяжкімі
наступствамі ўключаюць такія меры, як выкананне тэхнікі бяспекі пры
вядзенні будаўніцтва, прыняцце законаў, якія прадугледжваюць усталёўку ахоўных прыстасаванняў на вокнах і лесвічных праёмах, зачыненне паддашкавых памяшканняў,выкананне стандартаў пры прыладзе гульнявых пляцовак, а таксама ажыццяўленне комплексных прафілактычных праграм на ўзроўні мясцовых супольнасцяў.
Апёкі – яшчэ адзін нярэдкі чыннік згубы дзяцей, часта яна злучана з безадказнымі паводзінамі сталых.
Смерць і пашкоджанні ад апёкаў злучаны з небяспечнымі ўмовамі навакольнага асяроддзя і ўжываннем пажаранебяспечных прадметаў і рэчываў, асабліва хаты. Для прафілактыкі ажогавых траўмаў неабходны законы, якія прадугледжваюць усталёўку дэфектараў дыму, абмежаванне максімальнай тэмпературы гарачага водазабеспячэння і выкананне стандартаў для цыгарэтных запальніц.
Сярод чыннікаў, якія спрыяюць атрыманню траўмы, можна вылучыць наступныя:галалёдзіца, лістапад, няспраўнасць ходнікаў і маставых, правядзенне рамонтных прац на вуліцы і ў дварах без дастатковых агародж, захламленасць двара, дрэнная ўборка вуліц, недастатковая асветленасць двара (вуліцы, усходы), нездавальняльны стан усходаў, падлог, няспраўнасць электраправодкі, нізкі санітарны стан кватэр, недастатковая асветленасць і добраўпарадкаванне дапаможных і гаспадарчых памяшканняў, зношанасць ці няспраўнасць побытавага абсталявання, адсутнасць спрыту ў хатняй працы, неасцярожнасць пацярпелага,хадзьба ў месцах, не прызначаных для праходу (пусткі, пераход дарогі па забараняльным знаку), хуліганскія дзеянні, недастатковы нагляд за жывёламі, парушэнне Правіл дарожнага руху (ПДР) кіроўцамі.
Такім чынам, можна адзначыць, што ў большасці выпадкаў траўмаў у дзіцячым узросце асноўную ролю гуляе безнагляднасць ці пакіданне дзяцей без належнага прагляду.
